Ötən gün Azərbaycan üçün iki vacib hadisə ilə əlamətdar oldu. Gürcüstanın baş naziri İrakli Qaribaşvili Azərbaycana səfərə gəldi, elə həmin gün Soçidə Türkiyə və Rusiya liderləri arasında Suriyada, Əfqanıstanda və Liviyada yaranmış vəziyyətin müzakirə ediləcəyi öncədən də gözlənilən çox mühüm bir görüş baş tutdu.
Gürcütsan son zamanlar regiondakı proseslərdən kənarda qaldığı üçün narahat idi. II Qarabağ müharibəsindən sonra Cənubi Qafqazda yeni imkanların meydana çıxması Azərbaycanla əməkdaşlıq istiqamətində Gürcüstanın marağını çəkməyə bilməzdi. Ona görə də Qaribaşvilinin Azərbaycana səfər etməklə iqtisadi təkliflərini irəli sürəcəyi gözlənilən idi. Gürcüstan eyni zamanda Ermənistan-Azərbaycan, Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin tənzimlənməsində, ən etibarlı vasitəçi kimi gələcək dialoqlarda rol oynamaq istədiyini hələ bir neçə gün öncə Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla dialoqu zamanı da açıq qeyd etmişdi.
Soçi görüşü əslində gözlənilənin əksi olaraq gərgin keçmədi. Putin-Ərdoğan görüşünün gözləniləndən “yumşaq” keçəcəyini əslində öncədən bəzi hadisələr fonunda proqnozlaşdırmaq olardı. Belə ki, bu yaxınlarda amerikalı jurnalistin ona ünvanladığı “Deyəsən, daha bir partiya S-400 almağı planlaşdırırsınız?” sualına Ərdoğan “Bundan sonra da kimsə bizim müdafiə sistemlərimizi hansı ölkədən, nə qədər, nə alacağımıza müdaxilə edə bilməz. Bunun qərarını biz veririk. Ona kimsə qarışa bilməz” cavabı ilə bir daha Kreml sahibinə Türkiyənin nə qədər etibarlı tərəfdaş, yeri gələndə müttəfiq olduğunu təsbitləmiş oldu.
Bu məqam iki liderin görüşünə öncədən müəyyən mənada öz təsirini göstərmişdi. Bunun nəticəsi idi ki, Soçi görüşündə sözə başlayan Vladimir Putin Türkiyə ilə Rusiya əməkdaşlığını yüksək qiymətləndirərək, ikitərəfli münasibətlərdən razılığını ifadə etməyə başladı. Görünür, Kreml rəhbəri həmkarının “S-400” jestindən o qədər razı qalıb ki, hətta Türkiyənin müdafiə naziri Hulusi Akarın Rusiyanın Suriyanın şimalındakı İdlib bölgəsinə son günlər artan hava zərbələrindən narahatlıq ifadə edərək, bu hava hücumlarının Rusiya ilə imzalanmış memoranduma zidd olmasını bildirməklə Moskvanı tənqid etməsindən də narazı deyil. Putinin müsbət çıxışı İdlib məsələsində günahını etiraf etmək kimi də şərh edilə bilər.
Şübhəsiz ki, Azərbaycan tərəfini bu görüşdə ən çox Qarabağla bağlı bəzi məqamların müzakirəsi xüsusilə maraqlandırırdı. Rəcəb Təyyib Ərdoğanla Vladimir Putin arasında başa çatan görüşdə liderlər Qarabağla bağlı da fikir mübadiləsi aparıblar. Kreml sahibi görüşün mətbuat üçün açıq hissəsində Türkiyənin Qarabağ məsələsində müsbət roluna bir cümlə ilə işarə edib: “Qarabağdakı atəşkəsə nəzarət üzrə Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzi aktiv şəkildə fəaliyyət göstərir və bölgədə sabitlik üçün ciddi zəmanətidir”. Putin bu əməkdaşlığın sabitliyin və barışığa yönəlmiş gələcək addımların müəyyənləşdirilməsi üçün tərəflərin mövqelərinin razılaşdırılmasının ciddi təminatı adlandırıb. Göründüyü kimi, Kreml sahibi anlayır ki, Rusiya keçmiş illərdən fərqli olaraq bölgədə Türkiyənin maraqlarını nəzərə almadan hərəkət edə bilməyəcək.
Soçi görüşündə bir məqam xüsusi diqqət çəkib. Ərdoğanla söhbət zaman prezident Putin Qarabağdakı vəziyyətə toxunarkən “Dağlıq Qarabağ” ifadəsindən imtina edib. Putinin Qarabağdakı vəziyyətdən danışarkən aramla və sözlərini seçərək danışdığı sezilib. Rusiya Prezidenti rus-türk birgə mərkəzinin fəaliyyətindən bəhs edərkən ərazi adı çəkməmək üçün nitqinə ara verərək “azərbaycanlılar və ermənilər” arasında sülhün qorunmasında mərkəzin rolunu vurğulayıb.
Təfərrüatları tam açıqlanmasa da Türkiyə və Rusiya prezidentlərinin Soçi görüşü Azərbaycanın maraqlarına cavab verir. Çünki görüşdə Ərdoğanın mütləq Qarabağla bağlı Azərbaycanın, Türkiyənin həssaslığını dilə gətirdiyi istisna edilmir. Bu görüşlərin mütəmadi keçirilməsi və liderlər arasında telefon danışıqları tərəflərin bir-birindən asılılığını artırır ki, bu da 10 noyabr bəyanatının bütün bəndlərinin icrası üçün Rusiyaya qarşı pressinq imkanını artırır.
Ərdoğan və Putin arasında 3 saat davam edən görüşün cəmi 1 saatı bağlı qapılar arxasında keçirilib ki, bu da iki ölkə arasında ortaq məxrəcə gəlinməyən ziddiyətli məsələləri nəzərə alsaq, çox az bir müddət hesab edilə bilər. Demək ki, tərəflərin təklif və gələcək qərarlarla bağlı mövqeləri üst-üstə düşüb və ortada problem kimi görünən proseslərin yoluna qoyulacağı, həllini tapacağı ilə bağlı bir razılıq var. Ərdoğanın heç bir açıqlama vermədən Soçini tərk etməsi bu iddiaları daha da artırır.
Onu da nəzərə alsaq ki, Putin görüş zamanı “Həmişə pozitiv nəticə ilə bitir. Razılıq əldə etməyi öyrəndik” açıqlaması ilə etiraf edib ki, Rəcəb Tayyib Ərdoğanla görüşləri həmişə çətin keçir, o zaman bu ifadələr bir daha Qarabağ, İdlib və digər məsələlərdə Moskva və Ankaranın ortaq məxrəcə gəldiyinə növbəti işarə ola bilər.
Follow @7timesaz