Dünya

“Fransa Ermənistanı gizli məqsədləri üçün istifadə edir” – KANADALI POLİTOLOQ 

“Fransa Ermənistanı gizli məqsədləri üçün istifadə edir” – KANADALI POLİTOLOQbackend
  • whatsapp
  • messenger
  • telegram
  • vkontakte
  • odnoklassniki

“Fransa özünü qondarma “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nın “prezidenti” kimi qələmə verən Arayik Arutyunyanla da görüşür. Bu da o deməkdir ki, Fransanın gizli məqsədləri var”.

Bu fikirləri Bizim.Media-ya müsahibəsi zamanı Kanada Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun elmi əməkdaşı Robert M.Katler bildirib. Avropa İttifaqının Ermənistana göndərəcəyi missiyanı şərh edən Katler, bunun Rusiyaya diplomatik cəbhə, Türkiyənin regionda gücünü azaltmaq üçün isə Fransanın hiyləsi kimi qiymətləndirib.

Sözügedən müsahibəni təqdim edirik:

– Aİ-nin səylərinə baxmayaraq, keçən il Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişi imzalanmadı. Bu il gözləntilər böyükdür. Lakin Ermənistan Aİ-dən yeni monitorinq missiyası göndərməyi xahiş edib. 200 nəfərlik missiya qrupu tezliklə Azərbaycan-Ermənistan sərhədinə gələcək. Rusiya bunu qəbul etmək istəmir. Yeni missiya Rusiyaya qarşı yeni cəbhə ola bilərmi?

– Hərbi mənada “cəbhə” yox, diplomatik mənada, bəli. Rusiya missiyadan narazılığını bildirib, çünki bu, Ermənistana Rusiyadan siyasi asılılığını azaltmaq üçün diplomatik səmərə verir.

Təbii ki, Rusiya Ermənistan iqtisadiyyatında hökmranlıq etməkdə və ölkənin fiziki infrastrukturuna sahib olmaqda davam edir. Missiyanın sərhəd qarşıdurmalarını azaltmaq və hətta transsərhəd vətəndaş-cəmiyyət dialoqunu artırmaq potensialı var, lakin onun səlahiyyətləri və imkanları hələ də aydın deyil.
– Sözügedən missiyanın göndərilməsində Fransanın əsas iştirakçı olduğuna inanıram. Məqsədləri nədir?

– Fransanın arxa planda iştirakı problemlidir. Məlum olduğu kimi, Makron Fransada ekstremist erməni diasporunun hətta İrəvanda da persona-non-qrata olan radikal üzvlərini, məsələn, bu yaxınlarda görüşdüyü Mourad Papazyanı (Fransada Daşnaksütyun lideri) qəbul edir. Fransa özünü qondarma “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nın “prezidenti” kimi qələmə verən Arayik Arutyunyanla da görüşür. Bu da o deməkdir ki, Fransanın gizli məqsədləri var.

Onun Ermənistanı müdafiə etməsi təkcə Fransanın daxili siyasi həyatının seqmentlərini sakitləşdirmək üçün deyil. Fransa diplomatiyası üçün Ermənistan həm də Türkiyəyə qarşı istifadə ediləcək sadə alətdir. Fransanın Şərqi Aralıq dənizi və Şimali Afrikada strateji və geoiqtisadi maraqları var, Türkiyə də burada siyasi və bəzi hallarda hərbi gücünü nümayiş etdirir. Ona görə də Fransanın Aİ missiyası ideyasının arxa planında olması da Fransanın Türkiyəyə qarşı güc-siyasi antaqonizmi ətrafında hesablamaları ilə bağlıdır. Ona görə də Aİ Missiyası təkcə Rusiyaya qarşı potensial erməni “cəbhəsi” deyil, həm də Fransanın Türkiyəyə qarşı “cəbhəsidir”.

– Bəs Ermənistanın kimin dəstəyinə ehtiyacı var? Rusiya, Qərb, yoxsa Avropa Birliyi?

– Ermənistanın əldə edə biləcəyi bütün köməyə ehtiyacı var. Bununla belə, Ermənistanın Rusiyadan ala biləcəyi dəstək heç vaxt ona siyasi və ya iqtisadi muxtariyyəti bərpa etmək və ya hərtərəfli sülh müqaviləsinin imzalanmasına yardım etmək xəttini keçməyəcək.

Doğrudan da, Ermənistanın hakim dairələri üç-beş və ya on ildən sonra İrəvanın yenidən qurulmuş ordu ilə mövqedən çıxış edə və danışıqlar apara bilməsi ümidi ilə mövcud vəziyyətin həll olunmamış uzanmasına icazə verməklə kifayətlənirlər. Amma ortada 2020-ci ilin noyabrında imzaladığı tam təslimiyyət var.
Düşünürəm ki, Ermənistana başqa yardım lazımdır. Ölkə rəhbərliyi görünür belə qənaətə gəlib ki, Rusiyadan başqa belə yardım mənbələri də var. Eyni zamanda, köhnə Qarabağ elitası radikal erməni diasporu ilə birlikdə (bu, təkcə Paris və Vaşinqtonda deyil, həm də Moskvada öz təsirini göstərir) hələ də öz sadiqləri ilə Paşinyanı siyasi yolla aradan götürməyə çalışır.

– Bəs bu məqamda Paşinyanın addımlarını necə dəyərləndirmək olar?

– Paşinyanın inanılmaz siyasi ziq-zaqlarını qismən onunla izah etmək olar ki, Ermənistanın daxili siyasətinin küləkləri çox güclüdür və bir çox istiqamətlərdə əsir. Həqiqətən nə istəyirsə, onu əldə etmək üçün hakimiyyəti saxlamalıdır. Beləliklə, məsələn, Fransa yuxarıda təsvir olunduğu kimi diaspora yönümlü xalq diplomatiyası ilə Paşinyanı faktiki olaraq zəiflədir. ABŞ-a gəlincə, Dövlət Departamenti hələ də erməni-amerikan diasporasının danışıq nöqtələrini nəzərə alaraq və onları təkrarlamağa davam edir, baxmayaraq ki, rəsmi mövqe iki tərəf arasında birbaşa ikitərəfli danışıqların yeganə çıxış yoludur – sülh nizamlanmasına nail olmaq.

– Sülh üçün nə lazımdır?

– Sülh üçün lazım olan odur ki, Ermənistanın hakim dairələri istər-istəməz Azərbaycanla hərtərəfli sülh müqaviləsinin imzalanması istiqamətində bir-birinin ardınca ardıcıl addımlar atmağa sövq edən stimullaşdırıcı strukturla üz-üzə qalırlar.

Problem ondadır ki, bu cür müsbət və konstruktiv təşviq strukturu Ermənistan siyasətində və cəmiyyətində, o cümlədən diaspora da daxil olmaqla, Ermənistanda yaşayan ermənilərin davam edən səfalətindən şəxsi və siyasi mənfəət əldə edən həmin köklü maraqları daim üzə çıxaran sülhə mane olan amillərlə örtülmüşdür.
Odur ki, gücün azaldılması və nəticədə bu bədxah maraqların təkcə Ermənistan siyasətində deyil, həm də Fransa, ABŞ və hətta Rusiya kimi digər ölkələrin siyasətində əhəmiyyətli təsirlərdən kənarda qalması lazımdır.