Bu ilin fevralında Rusiya Ukraynada hərbi əməliyyatlara başladıqdan sonra Qərb ölkələri işğalçı ölkəyə qarşı sanksiyalar tətbiq etdi.
7Times.az bildirir ki, bu sanksiyalara Rusiya vətəndaşlarının səyahət imkanlarını məhdudlaşdırılması, Rusiya xammalının və enerji satışının məhdudlaşdırılması, Rusiya banklarına qarşı maliyyə sanksiyaları, Rusiyanın xarici kapitala və maliyyə bazarlarına çıxışının məhdudlaşdırılması və s. daxil idi.
Bir çox şirkətlər Rusiya və Rusiya firmaları ilə ticarət əlaqələrini məhdudlaşdırdılar və ya dayandırdılar. Bu sanksiyalar Rusiya iqtisadiyyatına tam mərkəzdən zərbə vuran tədbirlər toplusu kimi görünürdü. Hətta bu ilin yazında 2022-ci il üçün ümumi daxili məhsulun 7-8% (və bəlkə də 11%-ə qədər) azalacağını proqnozlaşdırılırdı, qiymətlərin 20-25% artacağı gözlənilirdi. Korporasiyalar tərəfindən birbaşa xarici investisiyaların il ərzində 25-28% tona qədər azalacağı proqnozlaşdırılırdı.
Amma Rusiya diz çökməyib. Ehtimal edilir ki, 2022-ci il üçün Rusiyada ÜDM-in düşməsi ehtimalı var, ancaq təxminən 3,3−3,4%. Bu arada inflyasiya, ehtimal ki, ili təxminən 12% səviyyəsində başa vuracaq: pisdir, lakin proqnozlaşdırıldığı qədər ağrılı deyil.
Brüsseldə yerləşən iqtisadi araşdırma mərkəzi olan “Bruegel”-in hesabatında bildirilir ki, tətbiq edilən sanksiyalarda bir sıra qüsurlar və Rusiyanın müdafiəsində bir sıra güclü məqamlar var.
Ən effektiv müdafiəni Rusiyanın maliyyə sistemini qorumağa yönəlmiş “Qala Rusiyası” siyasətini hazırlayan və həyata keçirən Rusiya Mərkəzi Bankı qurub. Rusiya mərkəzi bankının aktivlərinə qarşı sanksiyalar gözlənildiyindən qat-qat güclü olduğu üçün sistem ilk vaxtlarda böyük zərbə aldı və bank ehtiyatlarını 40% azaldı. Bununla belə, səriştəli idarəetmə sayəsində sistem bərpa olundu və bank hazırda valyuta və borc bazarlarına potensial müdaxilə üçün külli miqdarda, 300 milyard dollara qədər xarici valyuta saxlamağa davam edir. Rusiya bankları SWIFT maliyyə köçürmə sisteminə çıxışını itirsələr də, onlar hələ də fəaliyyət göstərmək üçün lazım olan nağd pulu əldə edə bilirlər, çünki digər kanallar Rusiya banklarına xarici dünya ilə qarşılıqlı əlaqə yaratmağa davam edir. Başqa sözlə desək, bəzi böyük sarsıntılara baxmayaraq, mərkəzi bank Rusiyanın maliyyə sistemini toxunulmaz saxladı və Rusiya iqtisadiyyatının daha geniş miqyasda çökməsinin qarşısını aldı.
Sanksiyaların əksəriyyəti Rusiya iqtisadiyyatının bizneslə məşğul olmaq imkanlarının böyük hissəsini əngəlləmək məqsədi daşıyırdı. Hesabatda qeyd edilir ki, Rusiya iqtisadiyyatı əksər digər iri, qabaqcıl iqtisadiyyatlar və inkişaf etməkdə olan bazarlarla müqayisədə idxaldan daha az asılıdır. Lakin bəzi sektorlar, xüsusilə nəqliyyat avadanlığı, kimyəvi maddələr, qida məhsulları və İT xidmətlərinin istehsalına çox məruz qalır. Sanksiyaların ilkin şokuna baxmayaraq, Rusiya sürətlə hərəkətə keçdi və Çin, Belarus və Türkiyə kimi sanksiya rejimində iştirak etməyən ölkələrdən daha çox mal idxal etməyə başladı. Bir sözlə, əsas materialların idxalına gəldikdə, Rusiya bir sıra bazarlardan kənarda qaldı, lakin o vaxtdan bir çox ehtiyaclarını ödəmək üçün yeni bazarlar tapdı.
Rusiya ixracına tətbiq edilən sanksiyalar isə daha uğursuz oldu. Bir çox ölkələr Rusiyadan müəyyən mallar almağı dayandırdılar, lakin əsas malların axını əsasən dayanmadan davam edir. Brueger hesab edir ki, gurultulu inflyasiya Rusiyaya bu sahədə yalnız kömək etdi: yüksək qiymətlər səbəbindən Rusiyanın ixrac gəlirləri aşağı düşməkdənsə, bu günə qədər 40%-dən çox artaraq təxminən 120 milyard dollara çatıb və çox güman ki, ilin sonuna qədər də yüksək səviyyədə qalacaq. Buna ən böyük töhfə Avropada hələ də yüksək tələbatda olan və kömür, neft və digər neft məhsullarından fərqli olaraq sanksiyaya məruz qalmayan təbii qazdan gəlir.
Bu idxalın azalması və ixracın şişməsi Rusiyanın ticarət balansının son dərəcə sağlam görünməsi mənasına gəlir. Yanvar-sentyabr ayları üçün profisit 198,4 milyard dollar təşkil edib. 2021-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə təxminən 120 milyard dollar və 2008-ci ildəki rekorddan iki dəfə çox. AB-nin xam neft və neft məhsullarına tətbiq etdiyi embarqoya və Rusiyanın Avropaya təbii qaz axınını azaltmaq qərarına baxmayaraq, əmtəə qiymətlərinin yüksək qalacağı ehtimal edilir. Bruegel 2023-cü ildə təqribən 100 milyard dollarlıq profisit olacağını təxmin edir – 2022-ci ilə nisbətən əhəmiyyətli bir azalma, lakin sanksiyaya məruz qalan bir dövlət üçün o qədər də pis deyil.
Rusiyanın valyutası da eyni dərəcədə yaxşı vəziyyətdə görünür. Sanksiyalar ilk dəfə tətbiq olunanda rubl təxminən 70-75 dollardan 140 dollara yaxınlaşdı. Ancaq aprel ayına qədər valyuta məzənnəsi işğaldan əvvəlki səviyyələrin altına qayıtdı. Bu gün rublun məzənnəsi dollara nisbətən təxminən 60 rubl səviyyəsində dəyişir.
Bütün bunları oxuyan oxuyucu Rusiyanın uğursuzluğa düçar olmaq üçün çox boyük olduğu qənaətinə gələ bilər. Ancaq Bruegel hesab edir ki, bu belə deyil. Sanksiyalar Rusiyaya zərər verməkdədir.
Rublun vəziyyəti də buna gözəl nümunədir. Əslində, rubl kritik dərəcədə zəifdir: rublun satışını çətinləşdirən və Rusiya şirkətlərini valyutanı öz iradələrinə zidd almağa məcbur edən kapital nəzarəti ilə dəstəklənib. Bruegelin dediyi kimi, indiki məzənnə Rusiya iqtisadiyyatının əsaslarının dəyərini əks etdirmir. Daha doğrusu, bu, maliyyə sanksiyalarının rublu beynəlxalq səviyyədə təcrid etdiyini sübut edir.
Hesabatda deyilir ki, neft və qaz ixracı güclü nöqtə kimi görünür, lakin onlar orta və uzunmüddətli perspektivdə təhlükə altındadır. 2023-cü ilin əvvəlinə qədər Rusiyanın Aİ-yə əvvəlki neft ixracının 90%-dən çoxu qadağan ediləcək. Düzdür, Rusiya öz nefti üçün yeni bazarlar tapıb, lakin ölkə nefti ciddi endirimlə satır və çox güman ki, ən gəlirli bazarlar onun üçün bağlı qalsa, bunu davam etdirməli olacaq.
Təbii qaza gəlincə, Rusiyaya qarşı heç bir sanksiya tətbiq edilməyib. Bunun əvəzinə, Bruegel deyir ki, Rusiya qaz təchizatını silahlandırıb, Avropaya ixracı tədricən azaltmaqla Avropa ölkələrini şantaj edir. Bu, uzunmüddətli perspektivdə Rusiyaya zərər verəcək. Rusiyanın qaz ixracının təqribən 60%-i Aİ və Böyük Britaniyaya getdiyinə görə, Rusiya qaz ixracı infrastrukturunun, o cümlədən hasilat sahələrinin əhəmiyyətli bir hissəsini əhəmiyyətli xərclərlə bağlamalıdır. Qazdan əldə edilən ixrac gəlirləri quruyacaq və yeni maye qaz ixrac potensialının yaradılması yolu ilə ixrac marşrutlarının şaxələndirilməsi cəhdləri qərb texnologiyasına çıxışın olmaması səbəbindən əngəllənəcək. Yenidənqurma illər çəkəcək.
Ancaq qısa müddətdə Rusiya iqtisadiyyatı Ukraynada müharibəni dayandıracaq qədər zəifləmədi. Sanksiyaların əsas məqsədinin bu müharibəni dayandırmaq olduğunu nəzərə alsaq, Aİ və digər koalisiya ölkələrinin, Bruegelin dediyi kimi, hələ işi çoxdur.
Sfera.az
Follow @7timesaz